ಬೆಂಗಳೂರು: ಭೋಪಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಯೂನಿಯನ್‌ ಕಾರ್ಬೈಡ್‌ ಅನಿಲ ದುರಂತ ಸಂಭವಿಸಿ 31 ವರ್ಷಗಳೇ ಕಳೆದಿವೆ. ಆದರೂ ಅಲ್ಲಿನ ಮಹಿಳೆಯರ ಸ್ಥಿತಿ ಇನ್ನೂ ಚಿಂತಾಜನಕವಾಗಿದೆ. ಭೋಪಾಲ್‌ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಪುರುಷರು ಈಗಲೂ ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಾರೆ. ಮೊದಮೊದಲು ಇಲ್ಲಿನ ಹುಡುಗರಿಗೂ ಯಾರೂ ಹೆಣ್ಣು ಕೊಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಈಗ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಕೊಂಚ ಸುಧಾರಿಸಿದೆ. ಅಂಗವಿಕಲ ಮಕ್ಕಳು ಹುಟ್ಟುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಭಯ ಇನ್ನೂ ಇದೆ.
ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಿಳಾ ದಿನಾಚರಣೆ ಅಂಗವಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ದೌರ್ಜನ್ಯ ವಿರೋಧಿ ಒಕ್ಕೂಟ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಶನಿವಾರ ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ ‘ಭೋಪಾಲ್‌ ಅನಿಲ ದುರಂತ ಪೀಡಿತ ಮಹಿಳಾ ಸ್ಟೇಷನರಿ ಕರ್ಮಚಾರಿ ಸಂಘಟನೆ’ ನಾಯಕಿಯರಾದ ರಶೀದಾ ಬೀ ಮತ್ತು ಚಂಪಾದೇವಿ ಶುಕ್ಲಾ ಅವರ ಮಾತುಗಳು ಇವು.
ಈಗಲೂ ಅಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಯುವತಿಯರು 25 ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದರೂ ಋತುಮತಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಯುವತಿಯರಿಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ಇಲ್ಲವೇ ಮೂವತ್ತು ವರ್ಷಕ್ಕೇ ಋತುಚಕ್ರ ನಿಂತು ಹೋಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಲ್ಲಿನ ಭೀಕರತೆಯನ್ನು ಬಣ್ಣಿಸಿದರು.
ಇಬ್ಬರು ಹೋರಾಟಗಾರ್ತಿಯರು ‘ಪ್ರಜಾವಾಣಿ’ ಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ.
*ದುರಂತದ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶಿಗಳಾಗಿದ್ದವರು ನೀವು. ಈಗ ಅಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಿತಿ ಹೇಗಿದೆ?
1984, ಡಿ. 2ರ ರಾತ್ರಿ 12ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಭೀಕರ ದುರಂತ ಸಂಭವಿಸಿತು. ಇಂದಿಗೂ ದುರಂತದ ಪರಿಣಾಮ ಮಾತ್ರ ನಿಂತಿಲ್ಲ.
ದುರಂತಕ್ಕೆ ಅಮೆರಿಕ ಮೂಲದ ಯೂನಿಯನ್‌ ಕಾರ್ಬೈಡ್‌ ಕಂಪೆನಿ ಕಾರಣವೆಂಬ ವಿಚಾರ ನಮಗೆ ಘಟನೆಯ ಮರುದಿನ ತಿಳಿಯಿತು. ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಜನ ಮೂತ್ರಪಿಂಡ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌, ಶ್ವಾಸಕೋಶ ಸಂಬಂಧಿ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾದರು. ಹುಟ್ಟುವ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಅಂಗಾಂಗಳ ನ್ಯೂನತೆ ಈಗಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ. ತುಟಿಯೇ ಇಲ್ಲದೆ ಜನಿಸಿದ ಮೊಮ್ಮಗಳಿಗೆ ಕೈ ಬೆರಳಿನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹಾಲುಣಿಸಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡೆವು.
* ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದು ಹೇಗೆ?
ಯಾವುದೇ ದುರ್ಘಟನೆ ಸಂಭವಿಸಿದಾಗಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾಧಿತಳಾಗುವುದು ಮಹಿಳೆ. ಘಟನೆ ನಂತರ ಗಂಡಸರು ದುಡಿಯುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಯಾರಿಗೂ ಸೂಕ್ತ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿದ ಲೇಖನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಕೈಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ನೂರು ಮಂದಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಉದ್ಯೋಗ. ಅಲ್ಲಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಗೌರವ ಧನದಲ್ಲಿ ಜೀವನ ನಡೆಸುವುದೇ ಕಷ್ಟವಾಯಿತು. ಆಗ ಹೋರಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಯಿತು. ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಮಹಿಳೆಯರೇ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಮುಂದು.
* ಸಂತ್ರಸ್ತರ ಪುನರ್ವಸತಿಗೆ ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು?
ಸಂತ್ರಸ್ತರ ಪುನರ್ವಸತಿಗೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಚಳವಳಿ ನಡೆಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದೇವೆ. ಆದರೂ ಇದುವರೆಗೆ ಸೂಕ್ತ ನ್ಯಾಯ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಪುಣೆ, ಖಾನಾಪುರ, ಚೆನ್ನೈನಲ್ಲಿ ಇಂತಹುದೇ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಡವ್‌ ಕಂಪೆನಿ ನಡೆಸಿದ ಯತ್ನಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದ್ದಕ್ಕೆ ನಮ್ಮಗಳ ಮೇಲೆಯೇ ಕೇಸುಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲಾಯಿತು.
* ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಹೇಗಿದೆ?
ನಮ್ಮ ನೋವುಗಳಿಗೆ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ಸ್ಪಂದಿಸಿದ್ದಾರೆಯೇ ಹೊರತು, ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ, ದುರಂತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಮಹಿಳೆಯರು ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನಿಂದ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಜನವಿರೋಧಿ ಕಾನೂನನ್ನು ಜಾರಿ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ನೆಲ, ಜಲ, ಪರಿಸರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದು ನಮ್ಮ ಆದ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿನ ಮಹಿಳೆಯರ ಆಶಯವೂ ಇದೇ ಆಗಿದ್ದು, ನಮ್ಮ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಇನ್ನೂ ಬಲ ಬಂದಂತಾಗಿದೆ.
ಕಂಪೆನಿ ನೆಲಸಮ ಮಾಡಲು ಬಿಡಲ್ಲ
ಸರ್ಕಾರ ಇದುವರೆಗೆ ನಮಗೆ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಲ್ಪಿಸದ ಕಾರಣ ಅಂತರ್ಜಲವೇ ನಮಗೆ ಆಧಾರ. ಒಮ್ಮೆ ಕೊಳವೆ ಬಾವಿ ಕೊರೆಯುವಾಗ ಕಪ್ಪನೆ ನೀರು ಚಿಮ್ಮಿತು. ಇದರಿಂದ ಎಲ್ಲರೂ ಆತಂಕಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದೆವು. ದುರಂತದ ಬಳಿಕ ಕಂಪೆನಿ ಸುಮಾರು ಐದು ಸಾವಿರ ಟನ್‌ ವಿಷಾನಿಲವನ್ನು ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ತಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೂತಿದ್ದೇ ಮಣ್ಣು, ಅಂತರ್ಜಲ ವಿಷಮಯವಾಗಲು ಕಾರಣವೆಂದು ಆ ನಂತರ ತಿಳಿಯಿತು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರ ಮಾತ್ರ ಕಂಪೆನಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿಯೇ ನಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ದುರಂತದ ನೆನಪನ್ನು ಅಳಿಸಿಹಾಕಲು ಕಾರ್ಖಾನೆಯನ್ನೇ ನೆಲಸಮಗೊಳಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿತು. ಆದರೆ ನಾವು ಅದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಅದರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದೆವು. ಭೋಪಾಲ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವವರಿಗೆ ದುರಂತದ ಬಗ್ಗೆ, ನಮ್ಮಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಯ ಬಗ್ಗೆ, ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಂತಹದೊಂದು ದುರಂತ ನಡೆಯದಂತೆ ಎಚ್ಚರ ವಹಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುವುದು ನಮ್ಮ ಗುರಿ. ಹೀಗಾಗಿ ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇವೆ. ಅಲ್ಲಿ ಘಟನೆಯ ಎಲ್ಲ ಚಿತ್ರಣಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದೇವೆ. ಮೃತರ ಉಡುಪು, ಮಾಂಗಲ್ಯ ಸರ, ಚಪ್ಪಲಿ, ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದೇವೆ.
